Biljku gavez karakteriše mogućnost raznovrsne upotrebe. Korisna i privlačna za uzgoj, ova biljka predstavlja dragocen dodatak postojećem spektru medicinskog bilja koje se uobičajeno sadi u baštama. Pored toga izuzetno je korisna za pravljenje tečnog đubriva i prihranu povrća, voća i vinograda.
Šta je gavez
Symphytum officinale odnosno gavez ima dugu istoriju upotrebe u medicinske, ali ne i u kulinarske svrhe. Poznat i pod nazivom “povezivač kostiju” zbog uticaja na zarastanje kod preloma, gavez se od davnina koristio i za zaustavljanje krvarenja kao i za tretman bronhitisa, navodi Gardening know how.
Gavez je višegodišnja biljka koja pripada porodici Boraginaceae. Brzo se razmnožava a dostiže visinu i do jednog metra. U pitanju je autohtona vrsta na području Evrope i Azije koja najbolje uspeva na zasenjenim i vlažnim lokalitetima. Cveta u maju a cvetovi su dužine oko 1 cm. Listovi gaveza su tamno zelene boje, na sebi imaju bodljikave dlačice i dugački su oko 25 cm u proseku.
Kako se gaji gavez
Gavez najbolje uspeva na alkalnim zemljištima čija je pH vrednost u rasponu od 6.7-7.3, koja imaju dosta vlage i humusa. Iako na toplim i vlažnim zemljištima, gavez za dobar rast traži senku ili polusenku, postoje i kultivari kojima je neophodna potpuna izloženost suncu kako bi se ostvario najbolji prinos. Većina vrsta gaveza se samostalno rasejava a postoje i one koje su invazivne. Razmnožavanje se vrši putem semena ili iz reznica, kako korena tako i stabla. Gavez se može sejati direktno u zemlju na jesen ili u rano proleće. Takođe, može se posejati i u saksije a oformljen rasad ostavlja se da prezimi u zatvorenom prostoru.
Sadnja korenovih reznica gaveza može se obaviti bilo kada u toku godine mada je najbolje da to bude proleće. Nakon što se odseče deo korena dužine oko 8 cm, reznica se sadi u saksiju ili direktno u zemlju. S obzirom na to da gavez može agresivno da se širi, sadnja unutar ograđenog prostora se preporučuje a alternativa je i otkidanje cvetova kako bi se obuzdalo nekontrolisano razmnožavanje.
Gavez spada u biljke koje su lake za uzgoj a kada se formira, zahteva veoma malo brige. Uz to, gavez karakteriše otpornost na mraz i sušu, kao i na bolesti i štetočine.
Upotreba gaveza
Pored upotrebe kao sredstva za zaustavljanje krvarenja, lečenje bronhitisa i za zarastanje prelomljenih kostiju, gavez se u medicinske svrhe koristi i u vidu čaja protiv različitih unutrašnjim tegoba a i kao topla obloga.
Specifičnost ove biljke je da sadrži alantoin, jedinjenje koje je sastojak majčinog mleka, a koje stimuliše rast ćelija i povećava broj belih krvnih zrnaca u organizmu. Nanošenje alantoina na kožu dovodi do bržeg zarastanja rana i opekotina a sveukupno poboljšava zdravlje kože. Zbog svojstva da obezbeđuje koži vlažnost i smiruje je, gavez nalazi primenu u kozmetici te je čest sastojak krema, losiona kao i kupki.
Iako se nekada koristio kao krmno bilje za ishranu stoke, gavez više nema tu primenu, kako zbog toga što je ustanovljeno da je za većinu životinja ova biljka gorka i neukusna tako i zbog skorašnjih istraživanja kojima je utvrđena moguća kancerogenost gaveza. U današnje vreme, upotreba gaveza u ishrani je vrlo restriktivna, a osnovna primena je u kozmetici i u industriji boja.
Gavez sadrži kalcijum, kalijum, fosfor, gvožđe, magnezijum, sumpor, bakar, cink, selen i germanijum (organski oblik) pa i B-vitamine. Izuzetno je delotvoran kao tečno đubrivo zbog visokog sadržaja kalijuma, ali i kalcijuma, posebno za povrće koje donosi plodove. Koristi se i za kompostiranje, malčiranje i kao zelenišno đubrivo.
Važna napomena: Primena lekovitih biljaka i/ili lekovitih delova biljaka je informativnog karaktera. Ukoliko imate zdravstvenih problema, trudnica ste ili dojilja, obavezno se prvo konsultujte sa svojim lekarom.
